Exipto (provincia romana)

Exipto

Aegyptus (la)
Localización
28°00′N 32°06′L
Período histórico	Imperio Romano
Capital	Alexandría
Xeografía
Comparte fronteira con	Creta e Cirenaica (provincia romana) Xudea Arabia Pétrea
Datos históricos
Precedido por	Período helenístico de Exipto
Creación	30 a. C.
Sucedido por	Sasanian Egypt (en)

A provincia romana de Exipto (latín: Aegyptus, grego: Αἴγυπτος) creouse no ano 30 a.C. logo de que Octavio (o futuro emperador romano Octavio Augusto) derrotara ao seu rival Marco Antonio, depuxera á faraoa Cleopatra, e anexara o Reino Tolemaico ao Imperio romano. A provincia romana abarcou a maior parte do actual Exipto agás a península do Sinaí (que máis tarde sería conquistada por Traxano). Aegyptus limitaba coas provincias de Creta e Cirenaica cara ao oeste e Xudea (máis tarde Arabia Petraea) cara ao leste.

A provincia chegou a servir como un gran produtor de gran para o imperio e tiña unha economía urbana moi desenvolvida. Aegyptus foi, de lonxe, a provincia romana oriental máis rica, e, de lonxe, a provincia romana máis rica fóra da Italia romana. Alexandría, a súa capital, posuía o maior porto, e era a segunda cidade máis grande do Imperio romano.

Imperio romano en Exipto

Mapas do Exipto romano

Norte de África baixo dominio romano

O Imperio Romano durante o reinado de Adriano (117-138). Dúas lexións romanas foron despregadas na provincia imperial de Exipto no ano 125.

Como unha provincia clave, pero tamén o "dominio da coroa" onde os emperadores sucederon aos faraóns divinos, Exipto estaba gobernado por un Praefectus augustalis ('prefecto Augustal'), en lugar do tradicional gobernador senatorial doutras provincias romanas. O prefecto era un home de rango ecuestre e era nomeado polo emperador. O primeiro prefecto de Exipto, Caio Cornelio Galo, puxo o Alto Exipto baixo o control romano pola forza das armas, e estableceu un protectorado sobre o distrito da fronteira sur, que fora abandonado polos últimos Ptolomeos.

O segundo prefecto, Aelio Gallus, fixo unha expedición fracasada para conquistar Arabia Petraea e ata Arabia Félix. A costa do Mar Vermello de Exipto non foi levada baixo control romano ata o reinado de Claudio. O terceiro prefecto, Gaius Petronius, limpou as canles neglixenciadas para a irrigación, estimulando un renacemento da agricultura. Petronius mesmo dirixiu unha campaña no actual Sudán central contra o Reino de Kush en Meroe, cuxa raíña Imanarenat atacara o Exipto romano anteriormente. Ao non conseguir ganancias permanentes, no 22 a.C. arrasou a cidade de Napata ata os cimentos e retirouse cara ao norte.

A partir do reinado de Nerón, Exipto gozou dunha era de prosperidade que durou un século. Os conflitos relixiosos entre os gregos e os xudeus causaron moitos problemas, particularmente en Alexandría, que logo da destrución de Xerusalén no 70 pasou a ser o centro mundial da relixión e da cultura xudía. Baixo Traxano produciuse unha revolta xudía en Kitos, que resultou na expulsión dos xudeus de Alexandría e na perda de todos os seus privilexios, aínda que pronto volveron. Adriano, que visitou Exipto dúas veces, fundou Antinoópolis en memoria do seu amante afogado. Dende o seu reinado levantáronse edificios de estilo grecorromano por todo o país

Baixo Antonino Pío, os opresivos tributos levaron a unha revolta no 139, dos nativos exipcios, que só foi suprimida logo de varios anos de combates. Esta Guerra Bucólica, liderada por Isidorus, causou grandes danos á economía e marcou o inicio do declive económico de Exipto. Avidius Cassius, quen dirixiu as forzas romanas na guerra, declarouse emperador no 175, e foi recoñecido polos exércitos de Siria e de Exipto.

Sobre o achegamento a Marco Aurelio, Casio foi deposto e asasinado e a clemencia do emperador restaurou a paz. Unha revolta similar estalou no 193, cando Pescennius Niger foi proclamado emperador trala morte de Pertinax. O emperador Septimio Severo deu unha constitución a Alexandría e as capitais provinciais no 202.

Caracalla (211–217) concedeu a cidadanía romana a todos os exipcios, en igualdade coas outras provincias, pero isto foi principalmente para cobrar máis impostos, o que se tornou cada vez máis oneroso porque as necesidades dos emperadores para obter máis ingresos volvéronse máis desesperadas.

Houbo unha serie de revoltas, militares e civís, ata o século III. Baixo Decio, no 250, os cristiáns sufriron de novo persecucións, pero a súa relixión continuou a estenderse. O prefecto de Aegyptus no 260, Mussius Emilianus, primeiro apoiou o Macriani, logo aos usurpadores de Galieno durante o seu mandato, e máis tarde, no 261, tornouse el mesmo nun usurpador, pero foi derrotado por Galieno.

Zenobia, raíña de Palmira, tomou o país dos romanos cando conquistou Exipto no 269, declarándose tamén raíña de Exipto. Esta raíña guerreira afirmou que Exipto era o seu fogar ancestral a través dun vínculo familiar con Cleopatra VII. Estaba ben educada e familiarizada coa cultura de Exipto, a súa relixión e a súa lingua. Perdeuna máis tarde cando o emperador romano, Aureliano, cortou as amigables relacións entre os dous países e retomou a Exipto no 274.

Dous xenerais baseados en Aegyptus, Marco Aurelio Probus, e Domitius Domitianus, lideraron as exitosas revoltas e fixéronse emperadores. Diocleciano capturou a Alexandría de Domiciano no 298 e reorganizou toda a provincia. O seu edicto de 303 contra os cristiáns comezou unha nova era de persecucións. Este foi o último intento serio de frear o crecemento constante do cristianismo en Exipto.

Goberno romano en Exipto

A medida que Roma superou o sistema de división tolemaica de Exipto, fixéronse moitos cambios. O efecto da conquista romana foi inicialmente o de reforzar a posición dos gregos e do helenismo fronte ás influencias exipcias. Mantivéronse algúns dos ministerios anteriores e os nomes que tiñan baixo o dominio Tolemaico helenístico, cambiaron algúns nomes e outros permaneceron pero cambiaron a súa función e a administración.

Os romanos introduciron importantes cambios no sistema administrativo, co obxectivo de lograr un alto nivel de eficiencia e maximizar os ingresos. Os deberes do prefecto de Aegyptus combinaron a responsabilidade pola seguridade militar a través do mando das lexións e cohortes, a organización das finanzas e tributación e a administración de xustiza.

As reformas de principios do século IV estableceran a base para outros 250 anos de prosperidade comparativa en Exipto, a un custo de maior rixidez e un control estatal máis opresivo. Aegyptus subdividiuse para fins administrativos en varias provincias máis pequenas, e establecéronse oficiais civís e militares separados, os praeses (gobernadores provinciais) e os dux. A provincia estaba baixo a supervisión do conde de Oriente (é dicir, o vicario) da diocese con sede en Antioquia en Siria.

O emperador Xustiniano aboliu a diocese de Exipto no 538 e volveu a unir o poder civil e militar nas mans do dux cun deputado civil (o praeses) como contrapeso ao poder das autoridades da igrexa. Toda pretensión de autonomía local desaparecera. A presenza dos soldados era máis perceptible, o seu poder e influencia máis xeneralizada na rutina da vida das cidades e vilas.

Economía

Comercio romano coa India comezou desde Aegyptus segundo o Periplo do Mar Eritreo (século I).

Os recursos económicos que este goberno imperial tiña que explotar non cambiaran desde o período de Tolomeo, pero o desenvolvemento dun sistema de impostos moito máis complexo e sofisticado foi unha característica do goberno romano. Os impostos, tanto en efectivo como en especie, eran avaliados en terra, e os funcionarios nomeados recadaron unha desconcertante variedade de pequenos impostos en efectivo, así como cotas aduaneiras e similares.

Unha gran cantidade de grans de Exipto foi enviada río abaixo (norte) tanto para alimentar á poboación de Alexandría como para exportar á capital romana. Houbo frecuentes queixas de opresión e extorsión por parte dos contribuíntes.

O goberno romano alentou activamente a privatización da terra e o aumento da empresa privada na fabricación, comercio e negocios, e as baixas taxas de impostos favoreceron aos propietarios privados e aos empresarios. As persoas máis pobres se gañaban a vida como inquilinos de terras estatais, de bens pertencentes ao emperador ou de propietarios privados ricos, e soportaban fortes alugueiros, que tendían a permanecer nun nivel bastante alto.

En xeral, o grao de monetización e complexidade da economía, incluso ao nivel das vilas, foi intenso. Os bens se movían e intercambiaban por medio de moedas a grande escala e, nas cidades e nas vilas máis grandes, desenvolveuse unha alta actividade industrial e comercial en estreita conexión coa explotación da base agrícola predominante. O volume de comercio, tanto interno como externo, alcanzou o seu pico nos séculos I e II.

A finais do século III, os principais problemas eran evidentes. Unha serie de depreciacións da moeda imperial socavaron a confianza nas moedas, e mesmo o propio goberno contribuíu a iso esixindo pagamentos de impostos cada vez máis irregulares en especie, que canalizaba directamente aos principais consumidores, o persoal do exército. A administración local dos concellos foi descoidada, recalcitrante e ineficiente; a evidente necesidade dunha reforma firme e intencional tivo que enfrontarse de cheo nos reinados de Diocleciano e Constantino I.

Militar

Esta rica provincia podía ser mantida militarmente por unha forza moi pequena, a ameaza implícita dun embargo á exportación de subministración de grans, vital para a subministración da cidade de Roma e á súa poboación, era obvia. A seguridade interna estivo garantida pola presenza de tres lexións romanas (máis tarde reducidas a dúas, logo a unha Legio II Traiana) estacionadas na gran capital de Alexandría. Cada unha delas contaba con preto de 5000 efectivos, e varias unidades de auxiliares.

Na primeira década do imperio romano o espírito do imperialismo de Augusto miraba máis lonxe, intentou expandirse cara ao leste e cara ao sur. A maioría das primeiras tropas romanas estacionadas alí eran greco-macedonios e exipcios nativos, que antes formaban parte do disolto exército de Ptolomeo que entraron ao servizo de Roma. Finalmente, os romanos ou os romanizados foron a maioría.

Estrutura social no inicio do Exipto romano

Cidadán do Exipto romano (retrato da momia Fayum)

Busto de nobre romano, c. 30 a.C-50 d.C., Museo de Brooklyn

Posible representación da provincia de Exipto desde o Hadrianeum en Roma

A estrutura social en Exipto baixo os romanos era única e complicada. Por unha banda, os romanos seguiron empregando moitas das mesmas tácticas de organización que aplicaban os líderes do período tolemaico. Ao mesmo tempo, os romanos viron aos gregos de Exipto como "exipcios", unha idea de que os nativos e os gregos rexeitarían. Para complicar aínda máis a situación, os xudeus, que estaban moi helenizados en xeral, tiñan as súas propias comunidades, separadas dos gregos e dos nativos exipcios.

Os romanos comezaron un sistema de xerarquía social que xiraba en torno á etnia e ao lugar de residencia. A parte dos cidadáns romanos, un cidadán grego dunha das cidades gregas tiña o status máis alto e un exipcio rural estaría na clase máis baixa. Entre estas clases atopábase a metropolitaha, que era case con seguridade de orixe helénico. Gañar a cidadanía e subir posicións era moi difícil e non había moitas opcións dispoñibles para o ascenso social.

Unha das formas que moitos seguiron para ascender de clase social era a través do alistamento no exército. Aínda que só os cidadáns romanos podían servir nas lexións, moitos gregos conseguían entrar. Os nativos exipcios podían unirse ás forzas auxiliares e alcanzar a cidadanía despois de licenciarse. Os diferentes grupos tiñan diferentes tipos de impostos en función da súa clase social. Os gregos estaban exentos do imposto de capitación, mentres que os habitantes helenizados das capitais dos nomes (subdivisión administrativa) pagaban menos impostos que os nativos exipcios, que non podían entrar no exército e pagaban o imposto completo.

A estrutura social en Exipto está moi ligada á administración gobernante. Elementos do goberno centralizado derivados do período Tolemaico duraron ata o século IV. Un elemento en particular era o nomeamento do estratego para gobernar os "nomes", as tradicionais divisións administrativas de Exipto. Os Bulé, ou concellos municipais, foron oficialmente constituídos en Exipto por Septimio Severo. Foi máis tarde con Diocleciano no século III que estes bulé e os seus axentes acadaron importantes responsabilidades administrativas para os seus nomes. A toma de posesión de Augusto introduciu un sistema de servizo público obrigatorio, que se baseaba nos poros (cualificación baseada na renda ou riqueza), que estaba totalmente baseado no status social e no poder. Os romanos tamén introduciron o imposto per capita que era similar aos tipos de impostos que cobraban os Ptolomeos, pero os romanos aplicaron importantes descontos para os cidadáns das principais cidades (metrópoles). Na cidade de Oxyrhynchus atopáronse moitos restos de papiros que conteñen moita información sobre a estrutura social nestas cidades. Esta cidade, xunto con Alexandría, mostra a diversa composición de varias institucións que os romanos seguiron empregando despois da toma de posesión de Exipto.

Así como na época de Ptolomeo, Alexandría e os seus cidadáns tiñan os seus propios privilexios e designacións especiais. A cidade capital gozou dun status máis elevado con máis privilexios que o resto de Exipto. Do mesmo xeito que baixo os Ptolomeos, o xeito primario de converterse en cidadán da Alexandría romana era a de mostrar ao rexistrarse para obter un demo que ambos pais eran cidadáns de Alexandría. Os Alexandrinos eran os únicos exipcios que podían obter a cidadanía romana. Está comprobado que outras cidades, como Antinoópolis, tamén tiñan privilexios moi similares.

Se un exipcio común quería converterse nun cidadán romano, primeiro debía converterse en cidadán de Alexandría. O período de Augusto en Exipto viu a creación de comunidades urbanas con elites de terratenentes de orixe "helénica". Estas elites terratenentes lograron unha posición de privilexio e poder e tiñan máis autonomía administrativa que a poboación exipcia.

Exipto cristián (33 d.C. - século IV)

O Patriarcado de Alexandría fundouno Marcos o Evanxelista arredor do ano 42.

No ano 200 está claro que Alexandría era un dos grandes centros cristiáns. Os apoloxistas Clemente de Alexandría e Oríxenes viviron parte ou toda a súa vida nesa cidade, onde escribiron, ensinaron e debateron.

Co Edicto de Milán no 313, Constantino I acabou coa persecución dos cristiáns. Ao longo do século V, o paganismo foi suprimido e perdeu aos seus seguidores, como o poeta Paladio observou amargamente. Mantívose agochado durante moitas décadas, o edicto final contra o paganismo foi emitido no 435, pero o graffiti de Philae no Alto Exipto demostra que o culto de Isis persistiu nos seus templos ata o século VI. Moitos xudeus exipcios tamén se fixeron cristiáns, pero moitos outros se negaron a facelo, quedando como a única minoría relixiosa considerable nun país cristián.

Cando a Igrexa exipcia obtivo a liberdade e a supremacía, quedou suxeita a un cisma e un conflito prolongado que ás veces acabou en guerra civil. Alexandría converteuse no centro da primeira gran división no mundo cristián, entre os arianos, nomeados así polo sacerdote Ario de Alexandría, e os seus opoñentes, representados por Atanasio, que converteuse en arcebispo de Alexandría no 326 despois de que o Primeiro Concilio de Nicea rexeitou as opinións de Ario. A controversia ariana causou anos de disturbios e rebelións durante a maior parte do século IV. Ao longo dunha delas, o gran templo de Serapis, a fortaleza do paganismo, foi destruído. Atanasio foi expulsado alternativamente de Alexandría e reintegrado como arcebispo entre cinco e sete veces.

Exipto tiña unha antiga tradición de especulacións relixiosas, o que permitiu prosperar unha variedade de controversias relixiosas. Non só floreceu o arianismo, senón que outras doutrinas, como o gnosticismo e o maniqueísmo, nativas ou importadas, atoparon moitos seguidores. Outro desenvolvemento relixioso en Exipto foi o monasticismo dos pais do deserto, que renunciaron ao mundo material para vivir unha vida de pobreza en devoción á Igrexa.

Os cristiáns exipcios tomaron o monacato con tal entusiasmo que o Emperador Valente tivo que restrinxir o número de homes que podían converterse en monxes. Exipto exportou o monacato ao resto do mundo cristián. Outro desenvolvemento deste período foi o desenvolvemento do copto, unha forma da lingua exipcia antiga escrita co alfabeto grego suplementado por varios signos para representar sons presentes no exipcio que non estaban presentes no grego. Foi inventado para garantir a correcta pronunciación de palabras e nomes máxicos en textos pagáns, os chamados Papiros máxicos gregos. Os primeiros cristiáns adoptaron pronto o copto para estender a palabra do evanxeo aos nativos exipcios e converteuse na lingua litúrxica do cristianismo exipcio e permanece así ata hoxe.

O cristianismo foi rapidamente aceptado polas persoas oprimidas no Exipto romano do primeiro século. O cristianismo acabou estendéndose ao oeste cara aos bérberes. A igrexa copta estableceuse en Exipto. O cristianismo donatista mesturouse con prácticas e crenzas relixiosas africanas locais. Donatus e algúns outros bispos africanos saíronse do acordo cos romanos e os romanos perseguiron aos cristiáns do norte de África. Dende que o cristianismo mesturouse coas tradicións locais, nunca uniu o pobo contra as forzas árabes nos séculos sétimo e oitavo. Nos séculos VII e VIII, o cristianismo estendeuse a Nubia.

Exipto romano posterior (séculos IV-VI)

Un mapa do Oriente Próximo no 565, mostrando o Exipto bizantino e os seus veciños.

O reinado de Constantino tamén viu a fundación de Constantinopla como nova capital para o Imperio Romano, e no transcurso do século IV o Imperio dividiuse en dous, con Exipto quedando no Imperio Oriental coa súa capital en Constantinopla. O latín, nunca ben establecido en Exipto, desempeñaría un papel en declive, o grego seguía sendo a lingua dominante do goberno e da erudición. Durante os séculos V e VI, o Imperio Romano de Oriente, coñecido historiograficamente como o Imperio Bizantino, converteuse gradualmente nun estado completamente cristián cuxa cultura difería significativamente do seu pasado pagán.

A caída do Imperio Occidental no século V illou aos romanos exipcios da cultura de Roma e apresurou o crecemento do cristianismo. O triunfo do cristianismo levou a un abandono virtual das tradicións faraónicas, coa desaparición dos sacerdotes e sacerdotisas exipcias que oficiaban nos templos, ninguén podía ler os xeroglíficos exipcios do Exipto faraónico e os seus templos foron convertidos en igrexas ou abandonados ao deserto.

O imperio oriental tornouse cada vez máis "oriental" en estilo, xa que os seus vínculos co vello mundo grego-romano desapareceron. O sistema grego de goberno local por parte dos cidadáns desapareceu completamente. Os ministerios, con novos nomes bizantinos, eran case hereditarios para as familias ricas en posesión de terras. Alexandría, a segunda cidade do imperio, continuou sendo un centro de controversia e violencia relixiosas.

Cirilo de Alexandría, o patriarca de Alexandría, convenceu ao gobernador da cidade de expulsar aos xudeus da cidade no 415 coa axuda da multitude, en resposta á suposta masacre nocturna de moitos cristiáns a mans dos xudeus. ^{[Cómpre referencia]} O asasinato do filósofo Hipatia en marzo do 415 marcou o fin final da cultura helénica clásica en Exipto.^{[Cómpre referencia]} Outro cisma na Igrexa produciu unha prolongada guerra civil e afastou a Exipto do Imperio.

A nova controversia relixiosa foi sobre a natureza de Xesús de Nazaret. O problema era se tiña dúas naturezas, humanas e divinas, ou unha combinada (a unión hipostática) da súa humanidade e divindade. Isto pode parecer unha distinción arcana, pero nunha época moi relixiosa foi suficiente para dividir un imperio. A polémica miafisista xurdiu despois do Primeiro Concilio de Constantinopla no 381 e continuou ata o Concilio de Calcedonia no 451, que decidiu en favor da posición de que Xesús tiña "dúas naturezas" debido á unión do miafisismo (combinado) co monofisismo (único).

A Igrexa de Alexandría separouse das igrexas de Roma e Constantinopla sobre este tema, creando o que se convertería na igrexa ortodoxa copta de Alexandría, que segue a ser unha forza importante na vida relixiosa exipcia hoxe en día. Exipto e Siria permaneceron nos focos do sentimento Miafisista.

Non obstante, Exipto continuou sendo un importante centro económico para o Imperio ao que forneceu gran parte das súas necesidades agrícolas e de fabricación, e seguiu sendo un importante centro de estudos. Abastecería as necesidades do Imperio bizantino e do Mediterráneo no seu conxunto. O reinado de Xustiniano (527 ao 565) o Imperio reconquistou Roma e gran parte de Italia dos bárbaros, pero estes logros deixaron o flanco oriental do imperio exposto. A "cesta de pan" do Imperio agora carecía de protección.

Invasión persa Sassaniana (619 d.C.)

O Imperio bizantino no 629 despois de que Heraclio reconquistara Siria, Palestina e Exipto desde o Imperio sasánida

A conquista persa de Exipto, comezada no 619 ou 618 d.C., foi un dos últimos triunfos sasánidas nas guerras romano-persas contra Bizancio. Do 619 ao 628, incorporaron a Exipto unha vez máis nos seus territorios, o tempo anterior (moito máis longo) estivo baixo a aqueménidas. Cosroes II Parvêz comezou esta guerra en represalia polo asasinato do Emperador Mauricio (582–602) e conseguiu unha serie de primeiros éxitos, culminando nas conquistas de Xerusalén (614) e Alexandría (619).

Unha contraofensiva bizantina lanzada polo emperador Heraclio na primavera do 622 cambiou a vantaxe, e a guerra rematou coa derrota de Cosroes o 25 de febreiro do 628 (Frye, pp. 167-70). O fillo e sucesor de Cosroes, Kavadh II Šêrôe (Šêrôy), que reinou ata setembro, firmou un tratado de paz devolvendo os territorios conquistados polos sasánidas ao Imperio Romano de Oriente.

A conquista persa permitiu ao Miafisismo reaparecer en Exipto e cando o emperador Heraclio restaurou o goberno imperial no 629, os Miafisistas foron perseguidos e o seu patriarca foi expulsado. Así, Exipto estaba nun estado de alienación relixiosa e política do Imperio cando apareceu un novo invasor.

A conquista islámica árabe (639-646 d.C.)

Artigo principal: Conquista musulmá de Exipto.

O mundo mediterráneo no 650, despois de que os árabes conquistaran Exipto e Siria aos bizantinos.

Un exército de 4.000 árabes liderados por Amr Ibn Al-Aas foi enviado polo califa Umar, sucesor de Mahoma, para estender o dominio islámico ao oeste. Os árabes cruzaron a Exipto desde Palestina en decembro do 639 e avanzaron rapidamente cara ao Delta do Nilo. As guarnicións imperiais retiráronse ás cidades amuralladas, onde resistiron exitosamente durante un ano ou máis.

Os árabes enviaron reforzos e en abril do 641 asediaron e capturaron Alexandría. Os bizantinos reuniron unha frota co obxectivo de recuperar Exipto, e recuperaron Alexandría no 645. Os musulmáns volveron a cidade no 646, completando a conquista musulmá de Exipto. 40.000 civís foron evacuados a Constantinopla coa frota imperial. Así terminaron 975 anos de dominio greco-romano sobre Exipto.

Véxase tamén

Bibliografía

• Angold, Michael. 2001. Byzantium : the bridge from antiquity to the Middle Ages. 1st US Edition. Nova York : St. Martin's Press
• Bowman, Alan Keir. 1996. Egypt After the Pharaohs: 332 BC–AD 642; From Alexander to the Arab Conquest. 2nd ed. Berkeley: University of California Press
• Bowman, Alan K. e Dominic Rathbone. “Cities and Administration in Roman Egypt.” The Journal of Roman Studies 82 (1992): 107-127. Database on-line. JSTOR, GALILEO; consultado Outubro 27, 2008
• Chauveau, Michel. 2000. Egypt in the Age of Cleopatra: History and Society under the Ptolemies. Translated by David Lorton. Ithaca: Cornell University Press
• El-Abbadi, M.A.H. “The Gerousia in Roman Egypt.” The Journal of Egyptian Archaeology 50 (decembro de 1964): 164-169. Database on-line. JSTOR, GALILEO; consultado Outubro 27, 2008.
• Ellis, Simon P. 1992. Graeco-Roman Egypt. Shire Egyptology 17, ser. ed. Barbara G. Adams. Aylesbury: Shire Publications Ltd.
• Hill, John E. 2003. "Annotated Translation of the Chapter on the Western Regions according to the Hou Hanshu." 2nd Draft Edition. [1] Arquivado 26 de abril de 2006 en Wayback Machine.
• Hill, John E. 2004. The Peoples of the West from the Weilue 魏略 by Yu Huan 魚豢: A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265 CE Draft annotated English translation. [2]
• Hölbl, Günther. 2001. A History of the Ptolemaic Empire. Translated by Tina Saavedra. Londres: Routledge Ltd.
• Lloyd, Alan Brian. 2000. "The Ptolemaic Period (332–30 BC)". In The Oxford History of Ancient Egypt, edited by Ian Shaw. Oxford e Nova York: Oxford University Press. 395–421
• Peacock, David. 2000. "The Roman Period (30 BC–AD 311)". In The Oxford History of Ancient Egypt, edited by Ian Shaw. Oxford e Nova York: Oxford University Press. 422–445
• Riggs, Christina, ed. (2012). The Oxford Handbook of Roman Egypt. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-957145-1.
• Rowlandson, Jane. 1996. Landowners and Tenants in Roman Egypt: The social relations of agriculture in the Oxyrhynchite nome. Oxford University Press
• Rowlandson, Jane. 1998. (ed) Women and Society in Greek and Roman Egypt: A Sourcebook. Cambridge University Press.

Ligazóns externas

• Detalle Mapa de Aegyptus